ضابطين دادگستري و تكاليف آنها
ماده 15 ـ ضابطین دادگستری مامورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی در کشف جرم و بازجویی مقدماتی و حفظ آثار و دلایل جرم و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم و ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضایی بهموجب قانون اقداممینمایند و عبارتند از:
1 ـ نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران.
2 ـ رؤسا و معاونین زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان.
3 ـ مامورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاباسلامی که به موجب قوانین خاص و در محدوده وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب میشوند.
4 ـ سایر نیروهای مسلح در مواردی که شورای عالی امنیتملی تمام یا برخی از وظایف ضابط بودن نیروی انتظامی را به آنان محول کند.
5 ـ مقامات و مامورینی که بهموجب قوانین خاص در حدود وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب میشوند.[19]
تبصره ـ گزارش ضابطین در صورتی معتبر است که موثق و مورداعتماد قاضی باشد.
ماده 16 ـ ضابطین دادگستری مکلفند دستورات مقام قضایی را اجرا کنند. در صورت تخلف به سه ماه تا یک سال انفصال ازخدمت دولت و یا از یک تا شش ماه حبس محکوم خواهند شد.[19]
ماده 17 ـ ریاست و نظارت بر ضابطین دادگستری از حیث وظایفیکه به عنوان ضابط به عهده دارند با رییس حوزه قضایی است.
ماده 18 ـ ضابطین دادگستری به محض اطلاع از وقوع جرم، درجرایم غیر مشهود مراتب را جهت کسب تکلیف و اخذ دستورلازم به مقام ذی صلاح قضایی اعلام میکنند و در خصوصجرایم مشهود تمامی اقدامات لازم را به منظور حفظ آلات وادوات و آثار و علایم و دلایل جرم و جلوگیری از فرار متهم و یا تبانی، معمول و تحقیقات مقدماتی را انجام و بلافاصله بهاطلاع مقام قضایی میرسانند.[20، 23]
ماده 19 ـ تحقیقات مقدماتی مجموعه اقداماتی است که برایکشف جرم و حفظ آثار و ادله وقوع آن و تعقیب متهم از بدوپیگرد قانونی تا تسلیم به مرجع قضایی صورت میگیرد.ضابطین دادگستری حق اخذ تامین از متهم را ندارند.
ماده 20 ـ ضابطین دادگستری مکلفند در اسرع وقت و در مدتی که مقام قضایی تعیین مینماید نسبت به انجام دستورات و تکمیل پرونده اقدام کنند. چنانچه به هر علت اجرای دستور و یا تکمیل میسر نگردد موظفند در پایان هر ماه گزارش آن را با ذکر علت به مقام قضایی ذی ربط ارسال نمایند. متخلف از اینامر به مجازات مقرر در ماده (16)این قانون محکوم خواهدشد.
ماده 21 ـ جرم در موارد زیر مشهود محسوب میشود:
1 ـ جرمی که در مرئی و منظر ضابطین دادگستری واقع شده و یا بلافاصله مامورین یاد شده در محل وقوع جرم حضور یافته یا آثار جرم را بلافاصله پس از وقوع مشاهده کنند.
2 ـ در صورتی که دو نفر یا بیشتر که ناظر وقوع جرم بودهاند ویا مجنیعلیه بلافاصله پس از وقوع جرم شخص معینی رامرتکب جرم معرفی نماید.
3 ـ بلافاصله پس از وقوع جرم علایم و آثار واضحه یا اسباب و دلایل جرم در تصرف متهم یافت شود یا تعلق اسباب و دلایلیاد شده به متهم محرز شود.
4 ـ در صورتی که متهم بلافاصله پس از وقوع جرم قصد فرارداشته یا در حال فرار یا فوری پس از آن دستگیر شود.
5 ـ در مواردی که صاحبخانه بلافاصله پس از وقوع جرم، ورود مامورین را به خانه خود تقاضا نماید.
6 ـ وقتی که متهم ولگرد باشد.[23]
ماده 22 ـ هرگاه علایم و امارات وقوع جرم مشکوک بوده و یا اطلاعات ضابطین دادگستری از منابع موثق نباشد قبل از اطلاع به مقامات قضایی، تحقیقات لازم را بدون اینکه حقدستگیری یا ورود به منزل کسی را داشته باشند به عمل آوردهو نتیجه را به مقامات یاد شده اطلاع میدهند.[21]
ماده 23 ـ در مورد جرایم مشهود که رسیدگی به آنها از صلاحیت مقام قضایی محل خارج است، مقام قضایی محل مکلف استکلیه اقدامات لازم را برای جلوگیری از امحای آثار جرم و فرارمتهم و هر تحقیقی که برای کشف جرم لازم بداند به عمل آورده و نتیجه اقدامات خود را سریعا به مقام قضایی صالح اعلام نماید.[23مکرر]
تبصره ـ در مورد اشخاصی که رسیدگی به جرایم آنان درصلاحیت دادگاههای مرکز میباشد ضمن اعلام مراتب منحصرا آثار و دلایل جرم جمعآوری و بلافاصله به مرکزارسال خواهد گردید.
ماده 24 ـ ضابطین دادگستری نتیجه اقدامات خود را به اطلاع مرجع قضایی صالح میرسانند، در صورتی که مرجع مذکور اقدامات انجام شده را کافی نیافت میتواند تکمیل آن را بخواهد، در این مورد ضابطین مکلفند به دستور مقام قضایی تحقیقات و اقدامات قانونی را برای کشف جرم به عمل آورند،لیکن نمیتوانند متهم را در بازداشت نگهدارند و چنانچه درجرایم مشهود بازداشت متهم برای تکمیل تحقیقات ضروری باشد موضوع اتهام باید با ذکر دلایل بلافاصله کتبا به متهم ابلاغ شود و حداکثر تا مدت 24 ساعت میتوانند متهم را تحت نظر نگهداری نموده و در اولین فرصت باید مراتب راجهت اتخاذ تصمیم قانونی به اطلاع مقام قضایی برسانند. مقام قضایی در خصوص ادامه بازداشت و یا آزادی متهم تعیینتکلیف مینماید. همچنین تفتیش منازل، اماکن و اشیا و جلباشخاص در جرایم غیرمشهود باید با اجازه مخصوص مقام قضایی باشد هرچند اجرای تحقیقات بهطور کلی از طرف مقامقضایی به ضابط ارجاع شده باشد.[24]
ماده 25 ـ ضابطین دادگستری پس از ورود مقام قضایی تحقیقاتیرا که انجام دادهاند به وی تسلیم نموده و دیگر حق مداخلهندارند، مگر به دستور مقام قضایی و یا ماموریت جدیدی که از طرف وی به آنان ارجاع میشود.